تولید صدا به روش درست برای بسیاری از هنرجوها و حتی خواننده‌های حرفه‌ای به یک چالش تبدیل شده است. افرادی که به خوانندگی یا گویندگی علاقه داشته باشند باید بتوانند استعداد خود را به بهترین شکل ممکن شکوفا کنند و ایجاد صدا به روش درست یکی از مهم‌ترین موضوعات برای این افراد است. در این مطلب نکات و اصولی که برای ایجاد صدا به روش درست وجود دارد توضیح داده شده است.
فرایند تولید صدا
قبل از اینکه درباره روش درست تولید صدا توضیح دهیم باید بدانید صدا به چه صورتی تولید شده و به گوش ما می‌رسد. فرایند تولید صدا به دلیل لرزشی است که در تارهای صوتی ایجاد می‌شود و این تارهای صوتی لرزش را به مولکول‌های هوا منتقل می‌کنند. مولکول‌های هوا نیز لرزش خودشان را به یکدیگر منتقل می‌کنند تا در نهایت به گوش فرد مخاطب برسد.
خوب است بدانید که برای تولید صدا در بدن انسان 8 عضو استفاده می‌شوند که هر کدام نقش خاص خودشان را دارند. تولید صدا به روش درست نیازمند تمرین و تکرار است و اینکه بدانید چطور از این 8 عضو به درستی استفاده کنید. این اعضا به صورت زیر هستند:
- ریه: کار این عضو ذخیره هوا است و زمانی که صحبت می‌کنیم هوا از دورن ریه خارج می‌شود.
- نای: نای عضوی از بدن است که هوا را از ریه به سمت حنجره می‌برد.
- سیب گلو
- دیافراگم (همیشگی نیست)
- تارهای صوتی: عبور هوا از کنار تارهای صوتی باعث لرزش آن‌ها و درنهایت تولید صدا می‌شود.
- زبان
- دندان
- لب
زبان، دندان‌ها و لب‌ها وظیفه دارند صدایی را که از تارهای صوتی خارج می‌شود به کلمات مختلف تبدیل کنند.
چرا باید صدا را به درستی تولید کرد؟
قبل از اینکه درباره روش‌های درست تولید صدا توضیح داده شود باید به یک سوال اساسی پاسخ دهیم که چرا این موضوع اهمیت دارد. صدا مهم‌ترین ابزار ارتباطی انسان‌ها با یکدیگر است و حتی با وجود پیشرفت‌های زیادی که در تکنولوژی اتفاق افتاده هنوز هیچ مشابهی برای آن پیدا نشده است. اهمیت استفاده درست از گفتار و زبان برای هیچ شخصی پوشیده نیست اما صدای رسا و واضح نیز به اندازه خودش برای بهبود ارتباط نقش دارد.
علاوه بر این، افراد زیادی وجود دارند که کار آن‌ها با صدا سروکار دارند که برای مثال می‌توان به گویندگی، خوانندگی و مشاغل این چنینی اشاره کرد. این افراد لازم است علاوه بر اینکه سازوکار تولید صدا را به خوبی بدانند باید با روش‌های درست ایجاد آن هم آشنا باشند. اجرای درست صدا برای افرادی که با موسیقی سروکار دارند نیز اهمیت بسیار زیادی دارد به همین دلیل لازم است است به صورت دقیق درباره روش‌های موجود توضیح دهیم.
تولید صدا به روش درست
داشتن یک صدای زیبا و قدرتمند نیاز به تمرین و تکرار زیادی دارد و به زودی به دست نمی‌آید. علاوه بر این، افراد باید با مباحث مختلفی مانند سلفژ صدا، نظریه آواز، روش صداسازی و مباحث ابتدایی دیگر آشنا شوند. این موضوعات باید با تعداد جلسات کافی آموزش داده شود زیرا اهمیت تمرین و تکرار برای داشتن تولید صدا به روش درست بسیار زیاد است و تنها استعداد کافی نیست.
دیده می‌شود که در برخی آموزش‌ها به این موارد توجهی نمی‌شود که امری اشتباه است زیرا علاوه بر اینکه مباحث اساسی و مقدماتی به هنرجو آموزش داده نمی‌شود، در او ایجاد ترس می‌کند. برای مثال اگر هنرجو مستقیم مسائلی مانند خوانندگی یک دستگاه یا قطعه خاص را آموزش ببیند به دلیل اینکه مسائل ابتدایی را آموزش ندیده نمی‌تواند کار خود را به درستی انجام دهد.
برای تمرین تولید صدا به روش درست ابتدا روبروی یک دیوار قرار بگیرید و سر خود را حالت طبیعی نگه دارید. سر شما نباید به سمت بالا، پایین یا اطراف چرخیده باشد تا نای در حالت طبیعی باشد و به راحتی بتواند صدا را منتقل کند.
در مرحله بعد 1 تا 3 بار با استفاده از بینی تنفس کرده و هر بار عضلات شکم خود را رها کنید تا با هر مرحله تنفس کردن به سمت جلو حرکت کند. دقت کنید که در این مدت قفسه سینه حرکت نکند و سپس باید عضلات شکم خود را منقبض کرده و با فشار به اعضای داخلی بدن، هوا را با فشار به شش‌ها به صورت هیس از بدن خارج کنید (بازدم).
این روش یک آزمایش است که برای آمادگی تولید صدا به روش درست انجام می‌شود و هدف آن مشخص شدن جهت دیافراگم افراد است. در طول انجام این آزمایش به چند نکته توجه کنید:
- گلو و حنجره باید آزاد باشد.
- خرج هوا به صورت کنترل شده باشد.
- حرکت شکم مهم است و آن را فراموش نکنید.
- هوا را با شدت از بینی خارج کنید.
- بعد از چند بار تکرار استراحت کنید.
تمرین صدا
خوانندگی و گویندگی مانند ورزش کردن است و ابتدا باید با تمرین‌های ابتدایی خودتان را آماده کنید تا در نهایت به تمرین‌های سخت و پیچیده برسید. یک ورزشکار راه زیادی را برای رسیدن به قهرمانی پیموده است و هنرجو و خواننده نیز باید با تمرین از مسائل ابتدایی شروع کند تا در نهایت استعداد او به بهترین شکل ممکن شکوفا شود.
- تنفس صحیح: بهترین روش موجود تنفس دیافراگمی است که درباره آن توضیح داده شد.
- گرم کردن صدا: خمیازه کشیدن، سرفه کردن ملایم و تکرار چند صدا به آرامی برای گرم کردن استفاده می‌شود و یکی از تمرینات خوب برای تولید صدا به روش درست است.
- رها و آزاد کردن فک: باز کردن و کشیدن فک باعث گرم شدن عضله‌های آن می‌شود و در زمان صحبت کردن و خوانندگی کلمات واضح و رسا شنیده می‌شوند.
- استفاده کردن از بالا و پایین صدا: از گام‌های مختلف صدا استفاده کنید. برای مثال یک حرف مانند آ را به آرامی و با گام پایین شروع کرده و به آرامی صدای خود را بالا ببرید.
- کشیدن زبان: کشیدن زبان باعث می‌شود کلمات را بهتر ادا کنید. چسباندن زبان به سقف دهان و داخل گونه چپ و راست یکی از روش‌های موجود است.
- بلندخوانی: بلندخوانی در تولید صدا مهم است و باعث می‌شود صدا افزایش داشته باشد و در نتیجه صدایی واضح و رسا ایجاد می‌شود.
- تمرین روزانه: بهتر است این نکات را 2 مرتبه در روز تمرین کنید و بدانید که تمرین کردن است که باعث شکوفایی استعداد می‌شود.
- صداسازی و حذف زمختی: یکی از روش‌های جالبی که وجود دارد ضبط صدای خودتان است. در زمان حرف زدن یا خواندن یک دقیقه صدای خود را ضبط کرده و سپس به آن گوش کنید. با این روش ساده می‌توانید زمختی و مشکلات دیگری را که ممکن است در صدای شما وجود داشته باشد کشف کرده و با تمرین آن‌ها را از بین ببرید.
- رها شدگی: این تمرین در تولید صدا به روش درست اهمیت زیادی دارد و هدف این است که هر عامل مزاحم در حنجره، نای و اندام‌های دیگر از بین برود. این اندام‌ها زمانی می‌توانند صدا را به روش درست تولید کنند که در حالت رها شدگی قرار داشته باشند و به عبارت دیگر منقبض نباشند. برا رهاشدگی تمرینات زیادی وجود دارد که شامل رهاشدگی صورت و رهاشدگی صدا و تنفس است.
- استمرار: بهتر است به مدت حداقل 6 ماه تمرین کنید. هر روز متن یک شعر را با صدای بلند بخوانید. این کار بهتر است به صورت رها شده و تکیه دادن باشد. صدای خود را هر روز ضبط کنید تا بتوانید پیشرفت خود را بسنجید.
نتیجه‌گیری
تولید صدا به روش درست برای خوانندگی و گویندگی اهمیت زیادی دارد و به هنرجوها کمک می‌کند استعداد خود را بهتر شکوفا کنند. در این مطلب توضیح داده شد که صدا به چه روشی تولید شده و به گوش مخاطب می‌رسد. پس از آن درباره اهمیت صدای قوی و واضح توضیح داده شده و در نهایت نیز نکاتی که برای تولید صدا به روش درست وجود دارد بررسی شد.
